Jak budować poczucie własnej wartości u dzieci? Praktyczne porady nie tylko dla rodziców

Poczucie własnej wartości u dzieci jest fundamentem ich rozwoju emocjonalnego i społecznego. Wspieranie dziecka w budowaniu silnej samooceny wpływa na jego pewność siebie, relacje z innymi oraz zdolność radzenia sobie z wyzwaniami. Dowiedz się, jak jako rodzic lub nauczyciel możesz pomóc dziecku w kształtowaniu zdrowego poczucia własnej wartości.

Czym jest poczucie własnej wartości?

Terminy „pewność siebie” i „poczucie własnej wartości” są często używane zamiennie, ale istnieje między nimi istotna różnica. Pewność siebie opiera się na wierze w swoje umiejętności i sukcesy, podczas gdy poczucie własnej wartości to głębsza świadomość własnej wartości jako osoby.Poczucie własnej wartości jest kluczowym elementem rozwoju dziecka w żłobku, przedszkolu, a później w szkole. Dziecko z silnym poczuciem własnej wartości lepiej radzi sobie w grupie rówieśników, jest bardziej otwarte na nowe wyzwania i potrafi lepiej radzić sobie z porażkami.

Jak wspierać dziecko w budowaniu poczucia własnej wartości?

Jako rodzic, opiekun w żłobku lub nauczyciel w przedszkolu masz ogromny wpływ na rozwój dziecka. Istnieje wiele sposobów na wspieranie dziecka w budowaniu poczucia własnej wartości, takich jak docenianie jego wysiłków, pozwalanie na wyrażanie emocji, czy angażowanie go w drobne prace domowe.

Wśród komunikatów, jakie najmłodsi odbierają werbalnie i niewerbalnie, powinny dominować te, które sygnalizują miłość, empatię, wsparcie, szacunek dla autonomii i prawa do przeżywania swoich emocji, gdy nie akceptujemy jego wszystkich zachowań. Każdy ma prawo do popełniania błędów. Akceptując to, wspieramy dziecko w radzeniu sobie z wyzwaniami, które stawia świat. Chronimy je także przed nadmiernym przeżywaniem porażek i łączeniem samooceny z poczuciem wartości. Postawy rodziców i innych dorosłych z otoczenia dziecka powinny być wzorem do modelowania jego postaw. To zapewni dziecku siłę i mądrość potrzebną do osiągnięcia szczęścia w życiu, a to przecież niezbywalne prawo człowieka.

Pomóż dziecku budować poczucie własnej wartości w domu żłobku, przedszkolu, a potem szkole.

„Rzecz nie polega na tym, by zostawić dziecko samemu sobie, żeby robiło to, co zechce, lecz na tym aby przygotować mu środowisko, które pozwoli mu swobodnie się rozwijać”.  – Maria Montessori

Jako rodzic, ale również jako opiekun w żłobku lub nauczyciel w przedszkolu, mamy duży wpływ na dziecko, szczególnie w tym wieku. Oto sposoby, które pomogą najmłodszym zbudować poczucie własnej wartości:

• rozwijaj w swoim dziecku poczucie pewności: jest to ważny krok w kierunku poczucia własnej wartości,
• doceń wysiłki i sukcesy dziecka,
• pomóż dziecku dostrzec jego mocne strony,
• nie zawsze musisz mu mówić komplementy, ale bądź uważna na to, co robi. Kiedy robi coś dobrze, gdy sam znajdzie rozwiązanie problemu, zwróć mu na to uwagę, aby zdał sobie z tego sprawę,
• rozpoznaj jego ograniczenia lub trudności, zachęcaj do poprawy. Podkreśl jego postępy lub wysiłki w kierunku poprawy, jakie podejmuje,
• nie wahaj się powtórzyć dziecku, że błąd nie jest porażką,
• bądź z niego dumny, jeśli nawet się myli. Zastanów się, jak następnym razem może to lepiej zrobić lub poradzić sobie z jakimś problemem,
• pozwól dziecku wykonywać drobne prace domowe, powierz mu małe obowiązki – czuje się wówczas przydatne i dumne z siebie,
• spędzaj ze swoim dzieckiem dużo czasu. Ilekroć jesteś z nim, zwracaj na niego uwagę – wtedy zrozumie, że stanowi dla ciebie wartość,
• pokaż swojemu dziecku, że go kochasz takim, jakim jest, bezwarunkowo, nie za to, co robi lub za swój wygląd,
• pozwól dziecku wyrazić swoje emocje i myśli,
• spraw, aby dziecko dobrze się poznało. Pomóż mu rozpoznać, co mu się podoba i jakie są jego mocne strony,
• zachęcaj dziecko do podejmowania decyzji. Na przykład pozwól mu wybrać ubrania na dany dzień,
• poproś dziecko, aby podjęło wyzwania (proporcjonalne do jego umiejętności i wieku),
• bądź realistą w swoich oczekiwaniach dotyczących dziecka.

Dekalog dla rodzica i nauczyciela: Wspieranie poczucia wartości dziecka. (tekst Maria Tuchowska)

1. Kochaj pomimo.
2. Komunikuj o swojej bezwarunkowej miłości.
3. Doceniaj wysiłki, ale nie chwal ponad miarę.
4. Pozwól na wyrażanie emocji i nazywaj swoje.
5. Nie porównuj.
6. Bądź uważny.
7. Akceptuj.
8. Pozwól podejmować decyzje.
9. Szanuj wybory.
10. Pogódź się z tym, że są rzeczy, na które nie masz wpływu.

Oto kilka podstawowych rozwiązań w domu lub żłobku, na podstawie metody pedagogicznej Montessori, które można wziąć pod uwagę, w wyrabianiu w dziecku poczucia własnej wartości:

Udział w życiu rodzinnym i żłobkowym

– bez względu na to, czy malec przebywa w swoim pokoju, wspólnej sypialni czy w kuchni lub sali zabaw, warto dbać o to, by zawsze miał w zasięgu wzroku coś interesującego, co pozwoli mu na „pracę własną” (tak pedagogika Montessori nazywa dziecięcą aktywność). W przypadku niemowlęcia wystarczą kolorowe klocki, starszaka można włączyć do wspólnego przygotowywania posiłku.

Niezależność

– naczelna zasada pedagogiki Montessori brzmi: Pomóż mi to zrobić samemu. Ułatwienie dziecku dostępu do przedmiotów codziennego użytku pozwoli mu na szybszą naukę samodzielnego posługiwania się nimi. Pomoc rodzicom i opiekunom w codziennych czynnościach, nakrywanie do stołu, układanie krzeseł itp.

Minimalizm (w kontekście rzeczy osobistych)

– warto dbać o to, by dziecko nie było przytłoczone nadmiarem zabawek. Poprzez obserwację malucha łatwo można zauważyć, co go nudzi, a czym się interesuje i umiejętnie rotować te zabawki.

Dbanie o porządek

– to bardzo ważna zasada, która sprzyja kształtowaniu poczucia estetyki oraz docenieniu ładu i harmonii. Od początku warto uczyć malca odkładania zabawek po skończonej zabawie. Oczywiście najważniejszą rolę gra tu rodzic, który sam dba o porządek w domu. Pedagogika montessoriańska dużą wagę przywiązuje do ładu, porządku i harmonii. Zabawki powinny być przechowywane w stałych miejscach. Zamiast wrzucać wszystko do wielkiego, przepastnego pojemnika lub kosza warto zaopatrzyć dziecko w tacki, koszyczki, haczyki, gdzie w miarę rozwoju będzie mogło odkładać zabawki. Przestrzeń, w której przebywa dziecko, nie powinna być zagracona. Nadrzędną zasadą powinien być minimalizm – nadmiar bodźców utrudnia koncentrację i sprawia, że maluch może być przestymulowany.

Im więcej dziecko przeżywa relacji z bliskimi i ludźmi, tym bardziej ewoluuje w nim poczucia własnej wartości.

Jak pisała Maria Montessori: „Nie wychowuj dzieci dla dzisiejszego świata. Ten świat się zmieni, gdy dorosną. I nikt nam nie powie, jaki będzie ich świat. Ucz ich zatem, jak się adaptować”.